zaaf

İsl âm tefekkür hayatındaki zaaf ve duraklama takriben Hicretin beşinci asrında başlamıştır. Bazı din âlimlerinin Kur'andan ve hadislerden hükümler çıkarılması, yani ictihad ka p ılarını kapamaları bir çok müddekkiklerce intihabın mebde noktası telâkki edilmektedir. Bu tarihten sonra yine bazı müctehitler çıkmış ise de tefekkür hayatındaki durgunluk ve onun husule getirdiği çukur gün geçtikçe derinleşmiştir. Bu hal bü­yük islâm hükümranlığının varlığına tesir ederek çözülme ve gevşeme başlamıştır.

Müslüman hükümranlığı, islâmî esaslar ve kendine mah­sus düzenlerle kurulmuştur. Bu varlığın tarih boyunca sürüp gitmesi, ayakta durması ve terakkisi bu nizam ve düzenlere riayet etmekle mümkün olmuştur. Bir asırdan az bir zaman içinde geniş ülkeler fethedip oralarda sür'atle kökleşmesi bu sayede olmuştur. O zamanın at ve deve gibi iptidai nakil vasıtalariyle iklimden iklime, ülkeden ülkeye giden müslümanlar girdikleri her yerde haklan kolaylıkla hak dinine ve hidayet yoluna sokmağa muvaffak olmuşlardır.