Ömrü fetihten fetihe koşmakla geçen büyük idareci

SULTAN ORHAN GAZİ
Osmanlı Devleti gibi üç kıtaya hükmedecek muhteşem bir imparatorluğun temelini atan

Osman Gazi, beka âlemine gitme vaktinin geldiğini anlayınca, Gazi oğlu Orhan'ı çağırmış ve ona şöyle vasiyet etmişti:

"Oğlum, İstanbul'u aç, gülzar eyle. Öldükten sonra beni Bursa'da Gümüşlü Kümbete defneyle. Oğlum, milletin istikbalini nurlandıran ilim adamlarına, millete pak ahlak yolunu gösteren salih zatlara din için can vermiş olan şehitlerin evlatlarına hürmet ve itibardan asla ayrılma. Bunları her zaman gör ve gözet.

"Allah'ı tanımayan kimselere, devlet umurunda vazife verme. Verirsen, yüzün kara olarak âhirete gelesin. Zira bu tip insanlar Allah'ın gazabına müstahak olduklarından, işlerinde hayır ve muvaffakiyet olmaz. Bunlar halka hüsn-ü muamele etmezler ve rüşvet almaya meyilli olurlar. Memleket ve millet bunlardan zarar görür. Bilmediğini, bilenden sor. Sana sadık olanları hoş tut. Askerlerine bol ihsanda bulun, zira ihsan, insanın tuzağıdır."

Osman Gazi vefat edince, oğulları, Orhan ve Alâeddin, saltanatı birbirlerine layık görmüşlerdi. Orhan Gazi Ağabeyi Alaeddin'in padişah olmasını istiyordu. Alaaddin Paşa ise;

"Kardeşim! Babamızın duası ve himmeti seninledir. Onun içindir ki, kendi zamanında askeri senin yanına vermişti. Şimdi çobanlık dahi senindir." diyerek kardeşi Orhan Gazi'nin Devletin başına geçmesini istiyordu. Neticede ümerânın da ısrarı üzerine Orhan Gazi Devlet idaresini üstlendi.

Âlim ve fâzıl bir insan olan Alaeddin Paşa kardeşinin ısrarı üzerine vezir oldu. Ancak şahit olduğu şu hadiseden sonra vezirlikten de vazgeçti.

Vezirliği esnasında, Ahmet isimli bir köylü, Mehmet Ağa'ya tarlasını satmıştı. Mehmet Ağa tarlada çift sürerken, bir küp altın buldu. "Ben Ahmet Ağadan altınların bedelini vererek değil, toprağın bedelini vererek satın aldım. Ahmet Ağa altınlarını buraya gömmüş ve unutmuş. Altınlar benim için haramdır. Götürüp sahibine vermeliyim." deyip küp dolusu altını götürüp Ahmet Ağaya vermek istemişse de, Ahmet ağa bir türlü altınları almamış ve şöyle demişti: "Hayır bu altınlar benim değildir. Tarlada bulduğun bu altınlar da senin hakkındır."

Neticede mesele kadıya intikal etmiş ve durumdan Alaaddin Paşa da haberdar olmuştu. Altınlar hazineye alınmış, bu duruma şahit olan Alaeddin Paşa, "Ben bu kadar ahlak ve fazilet sahibi adamlara vezirlik edemem, onların fazileti benimkinden üstündür." diyerek vezirlikten ayrılmıştı.

Orhan Gazi, mayası işte bu hadisede görüldüğü gibi ahlak ve faziletle yoğrulan bir devleti Gazi babasından devralmıştı. 38 senelik saltanatı boyunca fetihten fetihe koşmuş, devletin hudutlarını muazzam bir şekilde genişletmişti.

Hayatı zafer destanlarıyla dolu olan Orhan Gazi 1282'de doğdu. Annesi, Ömer Beyin kızı Mal Hatun'dur.

Küçük yaşından itibaren ata binmeyi, kılıç kullanmayı ve bütün harp sanatlarını öğrendi. Mükemmel bir dinî tahsil gördü. Henüz çocukluk çağında babasıyla birlikte gazalara katıldı. Bilecik ve Yar-Hisar kalelerinin fethinde büyük kahramanlıklar gösterdi. Yarhisar Tekfurunun kızı Nilüfer Hatun'la evlendi. Osman Gazi 1301'de Karaca-Hisar ve çevresinin idaresini oğlu Orhan Gazi'ye verdi.

Orhan Gazi, Civan kasıp kavuran Çavdaroğlu'nu 1316'da yendi ve bu eşkıyayı askerleriyle birlikte esir aldı.

Osman Gazi, bahadır oğlunun zafer üstüne zafer kazanması üzerine, Bizanslılara karşı girişilen fetih hareketlerinin kumandasını Orhan Gazi'ye verdi. Yanına yardımcı olarak, Akça-Koca, Gazi Abdurrahman, Konur-Alp ve Köse Mihal gibi namlı gazileri verdi.

Orhan Gazi maiyyetindeki bu kumandanlarla birlikte 1317-1318 yıllarında; Kara-Cüyûş, Ak-yazı, Tuz Pazarı, Kapucuk Hisarı, Sapanca gölü kenarındaki Kereste kalesi, Ebe-suyu Kiliki Hisan gibi yerleri fethetti. 1321'de Mudanya üzerine yürüyerek bu mühim yeri fethetti. Babasının vefatından sonra devlet idaresini omuzlayan Orhan Gazi, 1326'da Bursa'yı fethederek, babasının nâşını buraya getirtti ve "Gümüşlü Kümbet" e defnettirdi.

Bursa'yı payitaht yapan Orhan Gazi Anadolu içlerinde ve Batıda yıldırım süratiyle fetih hareketlerine girişmiştir. Orhan Gazi Bursa'yı fethederken, Akça-Koca Kandıra'yı, Abdurrahman Gazi Aydos ve Samandıra'yı, Kara-Mürsel ise İzmit Körfezinin kuzey taraflarını fethetmiş, Osmanlı hududunu Karadeniz ve İstanbul boğazına doğru genişletmişlerdi.

Bursa'nın Osmanlılar tarafından fethedilmesi üzerine telaşa kapılan Bizans İmparatoru II.Andronikos büyük bir ordu toplayarak yola çıktı. Orhan Gazi Bizans ordusuna karşı çıktı ve iki ordu Darıca ile Eskihisar arasında karşı karşıya geldi. 1329'da cereyan eden bu muharebeden Osmanlı ordusu muzaffer çıktı ve perişan olan Bizans ordusu İstanbul'a kaçtı.

Orhan Gazi zaferi müteakip İznik üzerine yürüdü ve bu muhkem kaleyi 1329 Mayısında fethetti. Şehre girer girmez büyük bir kiliseyi camie dönüştürdü ve şehirde imar hareketlerini başlattı.

İznik'ten sonra, sırasıyla; 1334'te Gemlik, 1335'te Armutlu, 1337'de İzmit, 1342'de Kirmastı, Karacabey, Mihaliç, 1345'te Kapıdağı yarımadası, Manyas Gölü Bölgesi ve Balıkesir, 1352'de Marmara Adaları, 1353'te Çimpe Kalesi fethedilmiştir.

Bütün bu fetihler neticesinde Osmanlı Devleti, Marmara ile Ege ve Karadeniz arasında dünyanın en stratejik bölgesine sıkıca yerleşmiştir.

Orhan Gazi Balıkesir'i alarak Karasi Beyliğini ortadan kaldırmış ve bu beyliğin topraklarını osmanlı Devletine katmıştı. Bu beyliğe tâbi ümerâdan; Hacı İl-Beyi, Evrenos Bey, Ece Halil ve Gazi Fâzıl gibi büyük ve tecrübeli kumandanlar Osmanlı hizmetine geçmiş ve Rumelinin fethinde mühim rol oynamışlardır.

Oğlu Şehzade Süleyman'ı Rumeli fütuhatına memur eden Orhan Gazi, şehzadenin emrine donanma ve seçme askerler vererek yolcu etmişti.

Şehzade Süleyman 1353'ten itibaren Rümelinde fetihlere başladı. 1354'te Gelibolu'yu fethetti. Bolayır ve Tekirdağ'ına kadar olan bütün Marmara kıyılarını ele geçirdi.

Babasının talimatı üzerine 1354'te Anadoluya gelen Şehzade Süleyman, Eretna Devletinin elinde bulunan Ankara'yı fethetti. Daha sonra tekrar Kümeline dönerek fetih harekâtını devam ettirdi. 1356'da Çorlu'yu fethetti. Fethedilen bu topraklara Anadoludan göçebe Türkmenleri getirterek yerleştirdi.

Şehzade Süleyman'ın 1359'da attan düşerek vefat etmesi üzerine Rumelindeki fetih hareketlerinin idaresini kardeşi I.Murad devraldı.

Devlet idaresini eline aldıktan sonra zaferden zafere koşan Sultan Orhan Gazi 1362 Mart'ında Hakkın rahmetine kavuştu. Bursa'daki türbesine defnedildi.

Orhan Gazi kuvvetli bir devlet teşkilatı kurmuştur. Yeniçeri ocağı onun zamanında kurulmuş, büyük bir ordu halini almıştı. Ayrıca, İzmit, Mudanya ve Gemlik'te tersaneler inşa ettirerek güçlü bir donanma meydana getirmişti.

Devleti Adalet üzerine tesis eden Orhan Gazi, halkın zulme uğramaması için büyük gayret göstermiş, bilhassa vergi hususunda, omuzuna kaldıramayacakları halkın verginin yüklenmesinden şiddetle kaçınmıştır.

Her tarafta imâretier yaptırmış, ilki 1335'te Bursa'da olmak üzere muhtelif yerlere medreseler kurdurmuştur.

Yaptırdığı imaretlerde fakirlere, yolculara yemek dağıtılmıştır. Hatta bazan bu yemekleri, bizzat kendisi dağıtmış akşamları da imaretin mumlarını, kandillerini kendisi yakarak hizmet etmiştir.